02 มิถุนายน 2568
ส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนบน ป้องกันโรคร้าย ตรวจง่าย รู้ผลไว
การส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนบน หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า Esophagogastroduodenoscopy (EGD) โดยใช้กล้องส่องชนิดพิเศษที่เรียกว่า เอนโดสโคป เป็นกล้องวิดีโอขนาดเล็กส่องเข้าทางปากผ่านลงสู่หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร จนถึงลำไส้เล็กส่วนต้น เป็นการตรวจวินิจฉัยเพื่อหาความผิดปกติของหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และลำไส้เล็กส่วนต้นได้อย่างรวดเร็ว ถูกต้อง แม่นยำ
การตรวจนี้ช่วยให้แพทย์สามารถตรวจหาสาเหตุของอาการต่าง ๆ เช่น ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน กลืนลำบาก รวมถึงตรวจหาภาวะผิดปกติ เช่น ริดสีดวงทวาร แผลในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็ก มะเร็งในทางเดินอาหารส่วนบน เป็นต้น
ใครบ้างที่เข้ารับการส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนบน?
1. ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งในทางเดินอาหารส่วนบน เช่น
- มีประวัติครอบครัวเป็นมะเร็งกระเพาะอาหารหรือหลอดอาหาร
- ผู้ที่สูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ
- ผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี
2. ผู้ป่วยที่มีอาการเตือน ได้แก่ น้ำหนักตัวลดเยอะ, อาเจียนรุนแรงต่อเนื่อง, มีอาการกลืนเจ็บกลืนลำบาก, มีอาการเลือดออกทางเดินอาหารส่วนบน
3. ผู้ที่มีอาการผิดปกติของระบบทางเดินอาหารส่วนบน เช่น กลืนลำบาก, คลื่นไส้ อาเจียน, ท้องอืดท้องเฟ้อ, แน่นหน้าอก, อาเจียนเป็นเลือด, ถ่ายอุจจาระเป็นเลือด, น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ
4. ผู้ป่วยที่อาการไม่ดีขึ้นหลังจากรักษาด้วยยาต้านกรด
ขั้นตอนการเตรียมตัวก่อนการส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนต้น
1. งดอาหารและเครื่องดื่มทั้งหมดก่อนตรวจประมาณ 6 - 8 ชั่วโมง
2. ผู้ป่วยโรคหัวใจหรือความดันโลหิตสูงที่ได้รับยาต้านเกร็ดเลือด เช่น แอสไพรินหรือยาละลายลิ่มเลือด ต้องงดยาก่อนเข้ารับการตรวจประมาณ 7 วัน เพื่อป้องกันภาวะเลือดออกง่าย ทั้งนี้ขึ้นกับการประเมินของแพทย์
3. แจ้งประวัติการแพ้ยาหรืออาหารบางชนิดกับแพทย์ (ถ้ามี)
4. เตรียมเอกสารสำคัญ เช่น บัตรประจำตัว สมุดบันทึกประวัติการรักษา และรายงานผลการตรวจต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง
5. หากมีฟันปลอมชนิดถอดได้ กรุณาถอดก่อนเข้ารับการตรวจ
6. ควรมีญาติมาด้วยในวันตรวจ
ขั้นตอนการตรวจรักษา
1. ก่อนการส่องกล้องผู้ป่วยจะได้รับยาชาเฉพาะที่บริเวณลำคอโดยการอมและพ่น เพื่อลดอาการระคายเคืองขณะส่องกล้อง ผู้ป่วยจะรู้สึกคอหนา ๆ กลืนน้ำลายลำบาก ในผู้ป่วยบางรายอาจได้รับยานอนหลับทางหลอดเลือดดำ เพื่อช่วยให้คลายกังวลแต่ยังคงมีสติตลอดเวลาที่ทำการส่องกล้อง
2. ผู้ป่วยนอนตะแคงซ้ายและใช้ผ้าคลุมปิดตาเพื่อป้องกันแสงไฟเข้าตา
3. แพทย์จะให้ผู้ป่วยคาบท่อพลาสติกสั้น ๆ ไว้ เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้ป่วยกัดกล้อง
4. ผู้ป่วยสามารถหายใจได้ตามปกติ โดยกล้องจะไม่รบกวนการหายใจขณะทำการตรวจรักษา
5. แพทย์จะสอดกล้องผ่านทางปากเข้าสู่ช่องคอ หากผู้ป่วยกลืนตามจังหวะที่แพทย์บอกจะทำให้กล้องผ่านสู่หลอดอาหารได้ง่ายขึ้น หลังจากนั้นแพทย์จะค่อย ๆ สอดกล้องลงสู่กระเพาะอาหารจนถึงลำไส้เล็กส่วนต้น
6. ระหว่างการส่องกล้อง แพทย์สามารถสังเกตลักษณะความผิดปกติ ตรวจหาจุดเลือดออก แผลเรื้อรัง หรือเนื้องอกได้ รวมทั้งสามารถเก็บตัวอย่างเนื้อเยื่อเพื่อตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติม
7. ขณะทำการตรวจอาจมีน้ำลายในช่องปาก และคอบ้าง พยาบาลจะช่วยดูดน้ำลายเป็นระยะ
8. ขณะทำการตรวจอาจรู้สึกแน่นอึดอัดในลำคอ ขย้อนอยากอาเจียนบ้าง แต่สามารถบรรเทาอาการได้โดยการสูดลมหายใจเข้า-ออกลึก ๆ ไม่เกร็ง ปล่อยตัวตามสบาย โดยแพทย์และพยาบาลจะคอยให้คำแนะนำเป็นระยะ
การปฏิบัติตัวภายหลังการตรวจส่องกล้อง
1. ภายหลังการส่องกล้องผู้ตรวจนอนพักประมาณ 1 - 2 ชั่วโมง เพื่อสังเกตอาการผิดปกติที่อาจเกิดขึ้น
2. ห้ามดื่มน้ำ หรือรับประทานอาหารจนกว่าคอจะหายชา เมื่อคอหายชาแล้วให้ทดลองจิบน้ำ หากไม่มีอาการสำลักสามารถดื่มน้ำได้
3. สังเกตน้ำลายที่บ้วนออกมาอาจมีเลือดปนบ้างเล็กน้อย แต่หากมีเลือดออกมากกว่าปกติให้แจ้งแพทย์ทันที
4. ภายหลังการตรวจอาจมีอาการเจ็บคอ
- ควรหลีกเลี่ยงการดื่มน้ำหรืออาหาร้อน ๆ
- ควรรับประทานอาหารเหลวหรืออาหารอ่อน รสไม่จัด ประมาณ 2 - 3 วัน
- สามารถออกกำลังกาย และทำงานได้ตามปกติ
5. ในรายที่ได้รับยาระงับความรู้สึกทางหลอดเลือดดำ (ไม่รู้สึกตัวขณะตรวจ) ห้ามขับรถหรือทำงานที่เกี่ยวกับเครื่องจักร หรืองานที่ต้องใช้การตัดสินใจอย่างน้อย 24 ชั่วโมง หลังได้รับการตรวจ
6. หากมีอาการผิดปกติ เช่น ปวดมากบริเวณลำคอ หน้าอก หายใจลำบาก มีไข้สูง ควรรีบไปพบแพทย์ทันที
7. ควรพบแพทย์ตามวันและเวลาที่นัดหมาย
การส่องกล้องช่วยในการวินิจฉัยโรคได้แม่นยำ และสามารถให้การรักษาได้อย่างเหมาะสมและรวดเร็ว จึงแนะนำให้ผู้ที่มีความเสี่ยงหรือมีอาการผิดปกติ เข้ารับการตรวจเพื่อการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกต้อง
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์ทางเดินอาหารและตับ ชั้น 4 โซน A
การส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนบน หรือเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า Esophagogastroduodenoscopy (EGD) โดยใช้กล้องส่องชนิดพิเศษที่เรียกว่า เอนโดสโคป เป็นกล้องวิดีโอขนาดเล็กส่องเข้าทางปากผ่านลงสู่หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร จนถึงลำไส้เล็กส่วนต้น เป็นการตรวจวินิจฉัยเพื่อหาความผิดปกติของหลอดอาหาร กระเพาะอาหาร และลำไส้เล็กส่วนต้นได้อย่างรวดเร็ว ถูกต้อง แม่นยำ
การตรวจนี้ช่วยให้แพทย์สามารถตรวจหาสาเหตุของอาการต่าง ๆ เช่น ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน กลืนลำบาก รวมถึงตรวจหาภาวะผิดปกติ เช่น ริดสีดวงทวาร แผลในกระเพาะอาหารและลำไส้เล็ก มะเร็งในทางเดินอาหารส่วนบน เป็นต้น
ใครบ้างที่เข้ารับการส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนบน?
1. ผู้ที่มีความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งในทางเดินอาหารส่วนบน เช่น
- มีประวัติครอบครัวเป็นมะเร็งกระเพาะอาหารหรือหลอดอาหาร
- ผู้ที่สูบบุหรี่หรือดื่มแอลกอฮอล์เป็นประจำ
- ผู้ที่มีอายุมากกว่า 50 ปี
2. ผู้ป่วยที่มีอาการเตือน ได้แก่ น้ำหนักตัวลดเยอะ, อาเจียนรุนแรงต่อเนื่อง, มีอาการกลืนเจ็บกลืนลำบาก, มีอาการเลือดออกทางเดินอาหารส่วนบน
3. ผู้ที่มีอาการผิดปกติของระบบทางเดินอาหารส่วนบน เช่น กลืนลำบาก, คลื่นไส้ อาเจียน, ท้องอืดท้องเฟ้อ, แน่นหน้าอก, อาเจียนเป็นเลือด, ถ่ายอุจจาระเป็นเลือด, น้ำหนักลดโดยไม่ทราบสาเหตุ
4. ผู้ป่วยที่อาการไม่ดีขึ้นหลังจากรักษาด้วยยาต้านกรด
ขั้นตอนการเตรียมตัวก่อนการส่องกล้องทางเดินอาหารส่วนต้น
1. งดอาหารและเครื่องดื่มทั้งหมดก่อนตรวจประมาณ 6 - 8 ชั่วโมง
2. ผู้ป่วยโรคหัวใจหรือความดันโลหิตสูงที่ได้รับยาต้านเกร็ดเลือด เช่น แอสไพรินหรือยาละลายลิ่มเลือด ต้องงดยาก่อนเข้ารับการตรวจประมาณ 7 วัน เพื่อป้องกันภาวะเลือดออกง่าย ทั้งนี้ขึ้นกับการประเมินของแพทย์
3. แจ้งประวัติการแพ้ยาหรืออาหารบางชนิดกับแพทย์ (ถ้ามี)
4. เตรียมเอกสารสำคัญ เช่น บัตรประจำตัว สมุดบันทึกประวัติการรักษา และรายงานผลการตรวจต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง
5. หากมีฟันปลอมชนิดถอดได้ กรุณาถอดก่อนเข้ารับการตรวจ
6. ควรมีญาติมาด้วยในวันตรวจ
ขั้นตอนการตรวจรักษา
1. ก่อนการส่องกล้องผู้ป่วยจะได้รับยาชาเฉพาะที่บริเวณลำคอโดยการอมและพ่น เพื่อลดอาการระคายเคืองขณะส่องกล้อง ผู้ป่วยจะรู้สึกคอหนา ๆ กลืนน้ำลายลำบาก ในผู้ป่วยบางรายอาจได้รับยานอนหลับทางหลอดเลือดดำ เพื่อช่วยให้คลายกังวลแต่ยังคงมีสติตลอดเวลาที่ทำการส่องกล้อง
2. ผู้ป่วยนอนตะแคงซ้ายและใช้ผ้าคลุมปิดตาเพื่อป้องกันแสงไฟเข้าตา
3. แพทย์จะให้ผู้ป่วยคาบท่อพลาสติกสั้น ๆ ไว้ เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้ป่วยกัดกล้อง
4. ผู้ป่วยสามารถหายใจได้ตามปกติ โดยกล้องจะไม่รบกวนการหายใจขณะทำการตรวจรักษา
5. แพทย์จะสอดกล้องผ่านทางปากเข้าสู่ช่องคอ หากผู้ป่วยกลืนตามจังหวะที่แพทย์บอกจะทำให้กล้องผ่านสู่หลอดอาหารได้ง่ายขึ้น หลังจากนั้นแพทย์จะค่อย ๆ สอดกล้องลงสู่กระเพาะอาหารจนถึงลำไส้เล็กส่วนต้น
6. ระหว่างการส่องกล้อง แพทย์สามารถสังเกตลักษณะความผิดปกติ ตรวจหาจุดเลือดออก แผลเรื้อรัง หรือเนื้องอกได้ รวมทั้งสามารถเก็บตัวอย่างเนื้อเยื่อเพื่อตรวจวินิจฉัยเพิ่มเติม
7. ขณะทำการตรวจอาจมีน้ำลายในช่องปาก และคอบ้าง พยาบาลจะช่วยดูดน้ำลายเป็นระยะ
8. ขณะทำการตรวจอาจรู้สึกแน่นอึดอัดในลำคอ ขย้อนอยากอาเจียนบ้าง แต่สามารถบรรเทาอาการได้โดยการสูดลมหายใจเข้า-ออกลึก ๆ ไม่เกร็ง ปล่อยตัวตามสบาย โดยแพทย์และพยาบาลจะคอยให้คำแนะนำเป็นระยะ
การปฏิบัติตัวภายหลังการตรวจส่องกล้อง
1. ภายหลังการส่องกล้องผู้ตรวจนอนพักประมาณ 1 - 2 ชั่วโมง เพื่อสังเกตอาการผิดปกติที่อาจเกิดขึ้น
2. ห้ามดื่มน้ำ หรือรับประทานอาหารจนกว่าคอจะหายชา เมื่อคอหายชาแล้วให้ทดลองจิบน้ำ หากไม่มีอาการสำลักสามารถดื่มน้ำได้
3. สังเกตน้ำลายที่บ้วนออกมาอาจมีเลือดปนบ้างเล็กน้อย แต่หากมีเลือดออกมากกว่าปกติให้แจ้งแพทย์ทันที
4. ภายหลังการตรวจอาจมีอาการเจ็บคอ
- ควรหลีกเลี่ยงการดื่มน้ำหรืออาหาร้อน ๆ
- ควรรับประทานอาหารเหลวหรืออาหารอ่อน รสไม่จัด ประมาณ 2 - 3 วัน
- สามารถออกกำลังกาย และทำงานได้ตามปกติ
5. ในรายที่ได้รับยาระงับความรู้สึกทางหลอดเลือดดำ (ไม่รู้สึกตัวขณะตรวจ) ห้ามขับรถหรือทำงานที่เกี่ยวกับเครื่องจักร หรืองานที่ต้องใช้การตัดสินใจอย่างน้อย 24 ชั่วโมง หลังได้รับการตรวจ
6. หากมีอาการผิดปกติ เช่น ปวดมากบริเวณลำคอ หน้าอก หายใจลำบาก มีไข้สูง ควรรีบไปพบแพทย์ทันที
7. ควรพบแพทย์ตามวันและเวลาที่นัดหมาย
การส่องกล้องช่วยในการวินิจฉัยโรคได้แม่นยำ และสามารถให้การรักษาได้อย่างเหมาะสมและรวดเร็ว จึงแนะนำให้ผู้ที่มีความเสี่ยงหรือมีอาการผิดปกติ เข้ารับการตรวจเพื่อการวินิจฉัยและรักษาที่ถูกต้อง
สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ ศูนย์ทางเดินอาหารและตับ ชั้น 4 โซน A
